Najcenniejszym dziedzictwem ludzkości jest ZIEMIA, ROLA, GLEBA, zbyt często niszczona i dewastowana przez człowieka. Jest ONA tak powszechna, że aż niezauważalna i pomijana w wielu działaniach na rzecz ochrony środowiska.
Centrum Edukacji Gleboznawczej – Muzeum Gleb (CEG-MG) powstało z inicjatywy pasjonatów skupionych wokół ówczesnej Katedry Gleboznawstwa Leśnego i Krakowskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego. Jest pierwszym w Polsce i jednym z niewielu w Europie miejsc profesjonalnie przygotowanym do edukacji w zakresie gleboznawstwa. Celem powstania i funkcjonowania CEG-MG jest pokazanie zmienności gleb i ich funkcji w ekosystemie naturalnym i w życiu człowieka na kontynencie europejskim, ich różnorodnych właściwości, użytkowania wynikającego z właściwości jak również funkcji w kształtowaniu krajobrazu. Najważniejszą funkcją CEG-MG jest możliwość prowadzenia zajęć dydaktycznych z zakresu wiedzy o glebie z wykorzystaniem eksponatów, rzeczywistych przekrojów gleb, pokazujących warunki życia pod naszymi stopami. Zajęcia te to przebywanie uczestników w „świecie gleb”.
Historia
Pierwsze wystawy monolitów gleb w Krakowie powstały na Wydziale Leśnym jako zestawy dydaktyczne we wczesnych latach 80’tych. Stanowiły one zarówno ciekawą pomoc dydaktyczną jak i nowatorską formę przekazu plastycznego o glebie, jej funkcjach, miejscu i roli w środowisku. W połączeniu z zainteresowaniem prezentacjami przyrodniczymi znalazło to oddźwięk w kolejnych wystawach dla Parków Narodowych, Leśnych Kompleksów Promocyjnych, Ośrodka Kultury Leśnej, licznych izb przyrodniczych nadleśnictw rozrzuconych po całej Polsce. Znaczącym wydarzeniem w promocji gleb i gleboznawstwa, z pomocą wystaw monolitów, był Kongres PTG w Lublinie w 1999 roku, gdzie prezentacja wykładu pt.”Popularyzacja gleboznawstwa – potrzeby i możliwości” została wydrukowana w czasopiśmie Acta Agrophysica, 2001, 50, s. 263-269.
Kolejnym wydarzeniem ściśle związanym z promocją gleby w skali ogólnopolskiej było wydanie drukiem przez CILP pracy Atlas gleb leśnych Polski (Brożek S., Zwydak M.). Praca ta zawiera 173 udokumentowane analitycznie, opisowo i fotograficznie, wyselekcjonowane przekroje glebowe. Wszystkie fotografie w Atlasie są wykonane z monolitów gleb i stąd dobrze prezentują takie cechy jak struktura gleby, głębokość ukorzenienia. Na tle wszystkich istniejących opracowań w tym zakresie, zarówno w Polsce, jak i w Europie, praca ta jest niepowtarzalna. Atlas opublikowano w roku 2000 i doczekał się drugiego wydania w roku 2010. Autorzy Atlasu zostali nagrodzeni prestiżowymi nagrodami, zespołową Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu w roku 2004 oraz zespołową Nagrodą Naukową im. M. Oczapowskiego Wydziału Nauk Rolniczych, Leśnych i Weterynaryjnych PAN w roku 2005.
Dalsze prace nad przybliżeniem społeczeństwu gleby i funkcji zmierzały już do poszukiwań środków i miejsca na zrealizowanie sprecyzowanych i zaprezentowanych na kongresie w Lublinie planów powstania Muzeum Gleb. Pierwszą sposobnością były nabory projektów w ramach postępowań przedakcesyjnych w latach 2004-2006 w Zintegrowanym Programie Operacyjnym Rozwoju Regionalnego (ZPORR) w Małopolskim Urzędzie Marszałkowskim. Zadanie o nazwie Centrum Edukacji Gleboznawczej zostało zgłoszone do konkursu przez Uniwersytet Rolniczy w ramach większego projektu „Modernizacja bazy naukowej i dydaktycznej Campusu II”. Projekt został pozytywnie oceniony, ale nie został zakwalifikowany do finansowania.
W roku 2006, po wejściu do Unii Europejskiej, środki na modernizację wyższych uczelni Małopolski przewidziano w programie Narodowego Planu Rozwoju (NPR 2007-13) w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego (MRPO). Uniwersytet Rolniczy w Krakowie przedstawił projekt : „Dydaktyka i Badania – unowocześnienie bazy materialnej Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie służącej efektywnemu nauczaniu”, którego częścią było zadanie Centrum Edukacji Gleboznawczej. Postępowanie zakończyło się sukcesem i CEG został zrealizowany.
Twórcy
Uniwersytet Rolniczy realizując projekt unijny „Dydaktyka i Badania ….” ogłosił w roku 2010 konkurs na zaprojektowanie ekspozycji wystawienniczej. W postępowaniu konkursowym wyłoniono zespół 17 osobowy, który przedstawił projekt i zrealizował pracę pt. „Projekt ekspozycji wystawienniczej Centrum Edukacji Gleboznawczej (CEG) Uniwersytetu Rolniczego im. Hugona Kołłątaja w Krakowie.”
Autorami ekspozycji muzealnej są:
Stanisław Brożek (lider projektu)
Maciej Zwydak
Tomasz Wanic
Piotr Gruba
Jarosław Lasota
Ewa Błońska
Michał Gąsiorek
Ryszard Mazurek – Ś. † P
Paweł Nicia
Paweł Zadrożny
Tomasz Zaleski
Regina Głowacka
Bożena Dobroś
Agnieszka Wojciechowicz
Piotr Pacanowski
Tomasz Brożek
Maciej Klimowicz
Wymienione osoby to pracownicy ówczesnych Katedr: Gleboznawstwa Leśnego na Wydziale Leśnym oraz Gleboznawstwa i Ochrony Gleb na Wydziale Rolniczo-Ekonomicznym Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, a także informatycy.
Współpraca:
Sergey Goryachkin, Instytut Geografii, Rosyjska Akademia Nauk, Rosja
Marek Drewnik, Zakład Gleboznawstwa i Geografii Gleb, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński
Andrzej Kacprzak, Zakład Gleboznawstwa i Geografii Gleb, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński
Andreas Lehman, Uniwersytet Hohenheim, Stuttgart, Niemcy
Roman Truskavetsky, Ukraińska Akademia Nauk, Charkov, Ukraina
Stanislav Truskavetsky, Ukraińska Akademia Nauk, Charkov, Ukraina
Zsolt Vegvari, Park Narodowy Hortobagy, Debrecen, Węgry
Andrey Dolgikh, Instytut Geografii, Rosyjska Akademia Nauk, Rosja
Magno Ciro, Park Narodowy Gargano, Monte S. Angelo, Włochy
Oprawa graficzna:
Grzegorz Marciński, FUN ART – AG Reklamowa